پاتوق دوستان

در جمهوری اسلامی ایران نیز مانند سایر دولت ها، سیاست گذاری (در حوزه های دفاعی ـ امنیتی) مورد توجه جدی است. بی شک این سیاستگذاری ها بیشترین اثر بخشی را دارند و بر پایه شناخت و آگاهی علمی و واقعی از مسئله، امکانات، شرایط و راه حل های ممکن ابتنا یافته اند رسیدن به این سطح از سیاست گذاری، به تعبیر مقام معظم رهبری، نیازمند جنبش نرم افزاری است، ایشان در جمع دانشگاهیان فرمودند:

«دانشگاه باید بتواند یک جنبش نرم افزاری همه جانبه و عمیق در اختیار این کشور و این ملت بگذارد، کسانی که اهل کار و تلاش هستند، با پیشنهادها و با نوآوری های علمی خودی بتواند بنای حقیقی یک جامعه آباد و عادلانه مبتنی بر تفکرات و ارزش های اسلامی را بالا ببرند».

با ابلاغ سند چشم انداز بیست ساله کشور و لزوم توسعه پایدار و دانایی محور، باید دولت بیش از گذشته بر توسعه و استفاده از توانمندی های فکری و پژوهشی متمرکز شود. قطعا شالوده جنبش نرم افزاری مطالعات و تحقیقات گسترده، به ویژه کاربردی است.

شرایط از پیش ملزم به تعامل و استفاده از توانمندی های موجود در اتاق های فکر می سازد.

اتاق های فکر نیز به عنوان ساز و کار عملی مطالعات و تحقیقات کاربردی و مشاوره ای باید با اتخاذ رویکردهای بومی و متناسب با نیازها و دغدغه های کشور، گام هایی مثبت و سازنده برای تولید علم بر دارند.

البته واقعیت ها مبین آن هستند که هر چند اتاق های فکر در کشورمان عمر چندانی ندارند، ولی به نسبت این سابقه و تجربه محدود، اثر گذاری ها و نقش آفرینی های قابل توجهی داشتند.

در ذیل به برخی از کارکردهای اتاق های فکر در سیاست گذاری های دفاعی ـ امنیتی اشاره شد. که عبارتند از:

1. بومی سازی نظریه ها

همان گونه که اشاره شد، سیاست گذاری ها بر مبنای نظریه ها انجام می شود و تغییر و تحولات کمی و کیفی در ساختارهای دفاعی ـ امنیتی نیز براساس نظریه های پی ریزی می شوند.

اتاق های فکر در جمهوری اسلامی ایران؛ نظیر مرکز تحقیقات راهبردی دفاعی ستاد کل، مرکز تحقیقات مرکز استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام و... (تا حدودی) توانسته اند از طریق پروژه های تحقیقاتی، ضمن تبیین نظریه های دفاعی ـ امنیتی، آنها را با شرایط و مقتضیات جمهوری اسلامی ایران منطبق کرده و توصیه هایی راهبردی در این زمینه ارائه کنند. بدون تردید بومی سازی نظریه ها، نقش بسیار حیاتی در ارتقای سطح کیفی سیاست های اتخاذی داشته و ضامن منافع و افزایش ضریب دفاعی کشوراست.

2. پرورش ایده های مطرح شده از سوی فرماندی معظم کل قوا

بدون شک مقام معظم رهبری از عالی ترین سطح بینش برخوردار است. از این رو ایده ها و طرح های ارائه شده از جانب ایشان به منزله بنیان سیاست گذاری ها، نیازمند انجام تحقیقات است تا بتوان از رهگذر پرورش آن ایده ها به سیاست های عملی و راه کارهای مؤثر و راهگشای اجرایی رسید. در این راستا اتاق های فکر، قادرند جایگاه مناسبی را به خود اختصاص دهند. که در این رابطه می توان به اقدامات مرکز تحقیقات راهبرد دفاعی اشاره کرد، که سهم قابل توجهی در پرورش و انتشار ایده «اتاق فکر» بر عهده داشته است.

3.آینده پژوهی

یکی از وظایف عمده اتاق های فکر، آینده پژوهی است. در سال های اخیر که مقوله آینده پژوهی در کشورمان مورد اقبال قرار گرفته، برخی از اتاق های فکر، فعالیت های خود را معطوف به این موضوع کرده اند. «مرکز آینده پژوهی علوم و فناوری دفاعی» به عنوان تنها اتاق فکر رسمی در حوزه آینده پژوهی است که با خلق چشم انداز و تولید نظریه برای شکل بخشیدن به آینده مطلوب و ترویج فرهنگ امید در تابستان 1383 در مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی شکل گرفته است. این مرکز درصدد است با نو اندیشی آینده اندیشی و خلق چشم انداز مطلوب و بیان آن برای نخبگان جامعه نقش مؤثری در شکل بخشیدن به آینده و در نهایت سیاست گذاری های دفاعی ـ امنیتی داشته باشد.

4. گسترش همکاری ها و اعتماد آفرینی

همانطور که بیان شد «دیپلماسی مسیر دوم» یکی از شیوه های اثرگذاری اتاق های فکر بر سیاست گذاری امنیتی است. در جمهوری اسلامی ایران برخی از اتاق های فکر از ظرفیت قابل توجهی در این زمینه برخور دارند.در این رابطه می توان به «مرکز تحقیقات راهبردی دفاعی» اشاره کرد که با توجه به پیوستگی آن به ستاد کل نیروهای مسلح جایگاه ویژه ای را به خود اختصاص داده است.

این اتاق فکر می تواند با برقراری روابط و همکاری با اتاق های فکر سایر کشورها، زمینه های همکاری را شناسایی و بستر مناسبی را برای گسترش و تعمیق روابط دفاعی امنیتی دولت ها ایجاد کند.

نتجه گیری

در طول چند دهه گذشته اتاق های فکر در بسیاری از کشورها، تاثیر قابل ملاحظه ای بر فرایند سیاست خارجی و دیپلماسی امنیتی و تعیین ترجیحات فرا مرزی دولت های خود بر جای گذاشته اند. در کشورهایی که از یک نظام متکثر برخوردارند، زمینه برای نقش آفرینی مراکز مذکور در جریان سیاست خارجی بیشتر فراهم بوده است در این کشورها بر خلاف نظام اقتدارگرا، صلاحیت تصمیم گیری در مورد مسائل سیاست خارجی تنها در اختیار گروه معدودی از افراد نیست، بلکه شمار وسیع تری از نیروها و نهادهای سیاسی ـ اجتماعی امکان ابراز و اعمال نظر در تصمیمات این حوزه را دارند. طبیعتا در چنین جوامعی، اتاق های فکر نیز بستر مساعدتری برای نقش آفرینی در امور سیاست خارجی و دیپلماسی امنیتی پیدا می کنند.

لذا باید به این واقعیت توجه داشت که پیچیده تر شدن سیاست خارجی و پدیداری طیف وسیع تری از موضوعات بین المللی که بنابر ماهیت می تواند فرصت ساز، یا تهدیدزا باشند، نیاز به بهره گیری از عنصر تخصص جهت اتخاذ تصمیمات مناسب و مؤثر در حوزه سیاست خارجی را بیش از گذشته افزایش داده است.

اتاق های فکر (کانون اندیشه یا تفکر) با هدف ایجاد پلی میان قدرت و دانش تأسیس شدند و کانون های تفکر ساختارهای مناسبی برای بکارگیری فکر، ایده، علم و دانش برای خدمت به قدرت، دیپلماسی و در نتیجه امنیت هستند.

و نتیجه پایانی اینکه چنانچه در جمهوری اسلامی ایران حمایت جدی از ایجاد اتاق فکر به عمل آید که بتواند بودجه ای مستقل در اختیار داشته باشد و با قائل شدن مزایا برای کارشناسانی که قرار است در این مراکز، ایده ارائه دهند و نهایتا ایده های مذکور به مرحله اجرا در آید، می تواند یک سیاست خارجی و دیپلماسی آرام توأم با منافع ملی را برای دست اندرکاران تصمیم گیری و نظام جمهوری اسلامی به ارمغان آورد و همگام با سایر کشورها توانمندی خود را در بهره وری نظام جمهوری اسلام به اثبات برساند.

کلیدواژه‌ها: جنبش نرم‌افزاری، مدیریت، اتاق فکر، ارتقای بهره‌وری، کارآمدی . اتاق بازرگانی  ، اتاق فکر، طوفان مغزی، روند جهانی، ساختار سازمانی، اساسنامه سازمانی. رابطه میان پژوهش وآینده سازمان ، دانشگاه و تفکر ، لازم اتاق فکر، ایده ، خلاقیت در فکر،تانک فکری، اندیشکده ، تصمیم گیری و تصمیم سازی ،ایران ، آمریکا، دولت و اتاق فکر ، رشد و پرورش،تولیدات اتاق فکر