پاتوق دوستان

 بنا به نظر متخصصان دستگاه گوارش، بیش از هزار دارو وجود دارد که به کبد آسیب می‌رساند. اگر جزو افرادی هستید که دارو را مانند نقل و نبات می‌خورند، بهتر است کمی گوش‌به‌زنگ باشید. مصرف داروهای مختلف مانند آنتی‌بیوتیک‌ها، ضدالتهاب‌ها، داروهای ضدافسردگی، داروهای ضدآکنه و… سلامت کبد را به خطر می‌اندازد.

کدام یک از داروهایی که معمولا مردم زیاد مصرف می‌کنند به کبد آسیب می‌رسانند؟ معمولا همه داروها عوارض جانبی خاص خود را دارند و به اعضای مختلف بدن آسیب می‌رسانند که کبد نیز از این امر مستثنی نیست. در این میان می‌توان به داروهای ضددرد و تب‌بر اشاره کرد که مردم خودسرانه مصرف می‌کنند. باید گفت که مصرف بی‌رویه استامینوفن یا داروی پاراستامول (دولیپران، افرالگان) ممکن است به بروز نارسایی کبدی منجر شود. مولکول پاراستامول بعد از هضم شدن، در کبد به متابولیت سمی تبدیل می‌شود که دریافت روزانه بالای 4 گرم از این ترکیب باعث آسیب به سلول‌های کبدی می‌شود.معمولا مردم خودسرانه و بدون رعایت شیوه و میزان صحیح مصرف، استامینوفن را به‌عنوان مسکن و تب‌بر استفاده می‌کنند. حدود 450 داروی حاوی پاراستامول وجود دارد که مردم بدون‌تجویز پزشک و نا‌آگاهی از عوارض احتمالی به سراغ آنها می‌روند که متأسفانه مصرف آنها ممکن است به آسیب‌های کبدی منجر شود.

نخستین علائمی که نشان می‌دهد با مصرف بی‌رویه این داروها کبد دچار مشکل شده چیست؟
معمولا نخستین علائم مسمومیت کبد به سبب مصرف این داروها خود را بعد از 24 ساعت نشان می‌دهد؛ مانند حالت تهوع، استفراغ، بی‌اشتهایی و دل‌درد. بعد از سه روز علائم دیگری مانند خستگی، زردی پوست، دردهای میگرنی، مشکلات گوارشی، ضایعات پوستی نیز به علائم ابتدایی اضافه می‌شود. توصیه اکید می‌شود که با بروز این علائم حتما با اورژانس تماس بگیرید و به بیمارستان مراجعه کنید.

آیا آنتی‌بیوتیک‌ها نیز باعث بروز مشکلات کبدی می‌شوند؟
متاسفانه همه آنتی‌بیوتیک‌ها باعث بروز آسیب‌هایی در کبد می‌شوند. معروف‌ترین این داروها که در بین مردم مانند نقل و نبات مصرف می‌شود آموکسی کلاو (اگمنتین) است که در هر دوزی ممکن است باعث بروز اختلالات در کبد شود.

در چنین مواردی بیماران چه اقدامی باید انجام دهند؟
توصیه می‌کنیم با مشاهده علائم ذکر شده مشکل را با پزشک معالج در میان بگذارید. در اغلب موارد این مشکل چند هفته بعد از از قطع دارو درمان می‌شود.   

مصرف داروهای ضدالتهاب، مانند ادویل یا همان ایبوپروفن هم به کبد آسیب می‌رساند؟
ایبوپروفن یا همان ادویل جزو داروهای ضدالتهابی است که مردم برای تسکین درد بخصوص سردرد و… استفاده می‌کنند. علاوه بر ایبوپروفن، دیکلوفناک و ایندومتاسین نیز جزو داروهای پرمصرف محسوب می‌شوند که متاسفانه این داروها نیز ممکن است باعث بروز مشکلات کبدی شوند. بیشترین مشکل در بین این داروهای ضدالتهاب و مسکن را ایبوپروفن ایجاد می‌کند.

اگر چند روز یا چند هفته بعد از اولین مصرف این دارو علائمی مانند زردی صورت، بی‌اشتهایی یا لاغری در خود دیدید حتما به پزشک مراجعه کنید. آسیبی که این داروها به کبد می‌زنند جدی‌تر از آنتی‌بیوتیک‌هاست. معمولا درمان مشکلات کبدی حاصل از مصرف ایبوپروفن به‌طور کامل امکان‌پذیر است، اما در موارد نادری نارسایی کبدی و حتی مرگ مشاهده شده است.

به غیر از مواردی که اشاره شد چه داروهای دیگری کبد را در معرض آسیب قرار می‌دهند؟
تقریبا تمام داروهای رتروویرال (ضدویروس) که برای مقابله با اچ‌آی‌وی تجویز می‌شوند، روی کبد عوارض جانبی ایجاد می‌کنند؛ اما در این بین داروهایی مانند نویراپین، دیدانوزین و زیدوودین بیشترین آسیب را به کبد وارد می‌کند.

علاوه بر اینها، داروهای قلب (مانند آمیودارون، داروهای مهارکننده کانال کلسیم و کینیدین)، داروهای درمان‌کننده سرطان (مانند اوگزالی پلاتین، تاموکسیفن)، داروهای ضدقارچ (مانند تربینافین)، داروهای ضدآکنه (مانند ایزوترتینوئین)، داروهای ضدتیروئید (مانند پروپیل تیوراسیل)، داروهای مربوط به آسم (مانند ملوکاست یا مونته لوکاست)، داروهای ضدافسردگی (مانند دولوکستین و تیانپتین) و داروهای ضدصرع (مانند کاربامازپین و فنوباربیتال) نیز باعث بروز مشکلات کبدی می‌شوند.

آیا آماری از آسیب‌های کبدی ناشی از مصرف دارو در ایران وجود دارد؟
متاسفانه آمار دقیقی در این زمینه وجود ندارد. اما مصرف خودسرانه و غیرمنطقی هر نوع داروی شیمیایی و گیاهی ممکن است عارضه کبدی ایجاد کند. یک هشدار جدی به ورزشکاران پرورش اندام این? که حواس‌شان به داروهایی که در باشگاه‌های ورزشی مصرف می‌کنند، باشد. این خطر در خصوص داروهایی که برخی از دانشجویان در شب‌های امتحان برای بیدار ماندن مصرف می‌کنند و همچنین داروهای ضدبارداری و انواع داروهای گیاهی که با ادعای بی‌عارضگی مصرف می‌شوند نیز وجود دارد.

چه توصیه‌ای برای مصرف‌کننده‌های این داروها دارید تا کبدشان کمتر آسیب ببیند؟
اولین توصیه این است که بدون‌تجویز پزشک دارو مصرف نکنند. اگر با هر نوع بیماری یا مشکل کبدی مواجه هستند، حتما به پزشک خود اطلاع دهند. بدون مشورت با پزشک معالج خود میزان دارو را بیشتر و مدت مصرف آن را تمدید نکنند. برای رفع نگرانی از بروز هر نوع عارضه کبدی بعد از مصرف برخی از این داروها بهتر است آزمایش‌های دوره‌ای کبد بدهند. بروز هر گونه عارضه‌ای را به پزشک خود اطلاع دهند و در صورت مشاهده عوارض و نشانه‌هایی که ذکر شد هر چه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنند.