پاتوق دوستان

سکته مغزی به معنای تخریب ناحیه ­ای از مغز یا ساقه­ مغز به دلیل اختلال در خون رسانی آن منطقه است.

بیشترین حالت اختلال خون­ رسانی؛ گرفتگی رگ و یا رگ­های رساننده­ خون به مغز است، البته پاره شدن یک رگ و خونریزی در محل نیز حالت­های دیگر است.

در بیشتر مناطق دنیا سکته مغزی سومین عامل مرگ و میر ـ پس از سکته قلبی و سرطان ـ به شمار می­ آید، و شایع­ترین علت ناتوانی جسمی نیز هست. با توجه به شیوع این بیماری و عوارض مهم حاصل از آن و نیز احتمال بروز آن در سن جوانی ?حدود 5% موارد? این مبحث را انتخاب نمودیم. به یاد داشته باشیم که عوامل زمینه ساز سکته مغزی در میان­سالی یا پیری از سال­ها قبل و به تدریج ایجاد می­ شود، از این رو بایستی پیش­گیری­های لازم از سال­های جوانی و حتی کودکی آغاز گردد.

عوامل بروز سکته مغزی

آن گونه که گفته شد؛ دلیل سکته مغزی تنگ یا بسته شدن رگ، نازک شدن جدار رگ و پاره شدن و خونریزی  آن است. خونریزی مغزی از سکته مغزی ناشی از انسداد رگ شایع­تر است، و عامل عمده­ آن فشار خون بالا است. انسداد رگ؛ معمولاً به دلیل تنگ شدن تدریجی فضای داخلی آن در اثر تغییرات دیواره­ داخلی رگ بوده که به آن <آترو اسکلروز> می­ گویند. این تغییرات با رسوب کلسترول و تشکیل مواد لخته­ زای خون ظاهر می­ شود، و به تدریج باعث تنگ شدن رگ و اختلال در خون­رسانی به منطقه­ تحت شرب رگ شده که منجر به سکته مغزی می­ گردد. شایع­ترین عوامل زمینه ساز این تغییرات رگ، بیماری قند و فشار خون بالا است. سایر عوامل مستعد کننده­ کلسترول بالای خون؛ سیگار کشیدن، برخی از بیماری­های خونی، بیماری قلبی که به نام بیماری بافت­ های پیوندی شناخته می ­شود و نیز مصرف قرص­های ضد بارداری به خصوص به مدت طولانی و در سن بالای 40 سال می­ باشد.

شکل دیگر انسداد رگ، بسته شدن ناگهانی آن به دلیل ورود مواد خارجی به رگ­ها است. شایع­ترین موارد آن لخته جدا شده از دیواره­ قلب و یا دیواره­ یک رگ بزرگ­تر و دورتر از آن است.

بیماری­های قلبی از قبیل: بیماری­های دریچه ­ای و نامنظم بودن ضربان یا اختلال عملکرد قسمتی از دیواره آن علل مهم تشکیل لخته در قلب و فرستاده شدن آن به رگ­های مغزی و سکته مغزی است.

به هر یک از موارد مستعد کننده­ سکته­ مغزی، همچون: بیماری­های قلبی، بیماری قند، فشار خون، سطح بالای کلسترول خون، مصرف سیگار و ... <عامل خطر> گفته می­ شود. جمع شدن چند عامل خطر در یک فرد احتمال سکته مغزی را افزایش می­ دهد.

از جمله نکات بسیار مهم و ضروری که باید مورد توجّه خانم­ها قرار گیرد؛ اثرات مخرّب قرص­های ضدبارداری، به خصوص سکته­ مغزی است.

مصرف این قرص­ها افرادی را که زمینه­ دیگری، همچون: فشار خون بالا، کلسترول بالای خون، سردرد میگرنی و سن بالای 40 سال دارند، مستعد ابتلا به سکته مغزی می­ نماید.

شکل­ های بالینی سکته مغزی

بر حسب این­که اختلال عروق در کدام یک از رگ­های مغز اتفاق افتاده باشد، سکته مغزی می­ تواند شکل­های بالینی متفاوت داشته باشد.

عروق خون­رسان به مغز را به دو دسته­ کلّی شریان خون قُدامی و خلفی تقسیم می­ نمایند.

زمانی که اختلال در شریان خون قدامی مغز اتفاق می­ افتد، معمولاً فرد گرفتار ضعف یا اختلال حس یک طرف بدن ?سمت راست یا چپ? و مشکلات گفتاری می­ گردد. و چنانچه شریان خون خلفی مغز آسیب ببیند، اختلالات بینایی یا دوبینی، سرگیجه، اختلال تعادل و بلع بروز می­ کند.

پیش درآمد یا هشدار دهنده­ های سکته مغزی

پیش درآمد بسیار مهمی که توجه به آن می­ تواند از سکته مغزی جلوگیری نماید، حالتی است که به آن حمله­ موقتی کم­ رسانی خون ?TIA? می­ گویند. در این وضعیت فرد به طور موقت ـ‌ که ممکن است از چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشد ?کمتر از 24 ساعت? ـ‌ حالتی شبیه به سکته مغزی پیدا می­ کند و دچار ضعف نیمه ­ای از بدن، اختلال گفتاری، اختلال تعادل یا بینایی می­ شود. بروز چنین حمله ­­ای نشان از در راه بودن سکته مغزی دارد که باید به سرعت علت­ یابی و درمان گردد.

متأسفانه بسیاری از افراد به این هشدارها توجه نمی­ کنند و بهبودی زود هنگام موقتی را مساوی با رفع مشکل و درمان کامل می­ شمارند، و حال آن که باید اختلال خون­رسانی به مغز جدّی گرفته شود و در همین مرحله، درمان گردد.

درمان

<پیش­گیری از بروز عوامل خطر> بهترین و اولین گام است.

ترک سیگار، کنترل فشار خون، کنترل کلسترول و قند خون، پیاده روی و ورزش، الفبای پیشگیری به شمار می­ آیند.

مصرف سبزی­جات، میوه­ جات، نان­های حاوی سبوس، روغن زیتون، روغن برزک و روغن رپس ?Raps?، کاهش مصرف قند و نمک، مصرف نمودن ماهی و غذاهای دریایی از جمله توصیه­ های ?Lintro? پزشکی است.

درمان حملات کم رسانی خون موقت به مغز ?TIA? بیشترین رسالت پزشکان است، تا بتوان از سکته مغزی پیش­گیری نمود.

در صورت وقوع سکته مغزی باید بیمار را در اولین فرصت به مرکز درمانی مناسب انتقال داد تا درمان مرحله­ حاد و درمان­های حمایتی انجام شود و از توسعه و گسترده شدن منطقه­ آسیب دیده مغزی و عوارض ثانوی سکته مغزی جلوگیری گردد.

یادآوری این نکته بسیار مهم است که؛‌ هنگام وقوع سکته مغزی معمولاً فشار خون فرد بالاتر از معمول می­ شود. در چنین حالتی مکانیسم جریان مغز برای خون­رسانی به منطقه­ آسیب دیده­ مغز که هنوز تخریب نشده است، فعال است. چنانچه در این شرایط افراد ناآشنا ?معمولاً نزدیکان بیمار و متأسفانه گاهی افرادی که در مراکز اورژانسی بیمار را یاری می­ رسانند? فشار خون بیمار را با داروی ضد فشار خون پایین بیاورند، سکته مغزی وسعت می­ یابد و منطقه­ بزرگ­تری از مغز تخریب می­ گردد.

همچنین اگر بیمار دچار اختلال بلع شده باشد، خورانیدن مواد غذایی و مایعات باعث ورود غذا به مجاری تنفسی و به دنبال آن عفونت ریوی و عوارض دیگر و گاه منجر به مرگ می­ گردد.

نتیجه گیری

1. با توجه به وجوب حفظ سلامتی و احتمال بسیار زیاد ناتوانی­ های ذهنی و جسمی ناشی از سکته مغزی، پیش­گیری از بروز سکته مغزی با کنترل عوامل خطر، ضروری است.

2. در صورت بروز سکته مغزی یا حمله­ موقت کم رسانی خون به مغز، لازم و ضروری است که در اسرع وقت بیمار به مرکز درمانی مناسب انتقال داده شود تا متخصص بیماری­های مغز و اعصاب مراحل رسیدگی و درمان را هرچه زودتر آغاز نماید. بدیهی است که مراجعه­ به موقع یاری رسانیدن به بیمار است.