پاتوق دوستان

یکى از اضداد تفکر، مکر و فریب . نیرنگ است . بلکه مى توان گفت نیرنگ آن نوع فکرى است که به هنگام غلبه هواى نفس بر انسان پدید مى آید. به عبارت دیگر فریب ، آن فکرى است که زیر سلطه نفس اماره شکل مى گیردومعناى آن ممنصرف کردن دیگرى به طور پنهانى از کارى است که وى درصدد انجام آن است ، بى آنکه او متوجه گردد. اگر این کار در مورد کارهاى شرع صورت گیرد، مکرى پسندیده و نیکو است و اگر در مورد کارهاى خیر انجام شود، مکر سوء و ناپسند به شمار مى آید. خداوند تعالى مى فرماید:
و مکروا و مکر الله والله خیر الماکرین .(1)
و آنان دست به فریب زدند و خدا هم مکر کرد و خداوند بهترین مکر کنندگان است .
و نیز مى فرماید:
...یخادعون الله و هو خادعهم ...(2)
...آنان با خدا مکر و حیله کردند و خدا نیز با آنان مکر مى کند...
و نیز مى فرماید:
انهم یکیدون کیدا. واکید کیدا.(3)
همانا آنان دست به مکر وحیله زدند و من هم (با آنان ) مکر مى کنم .
فریبکارى از مهلت بزرگ است و گناه آن از گناه عمل ناپسند آشکار نسبت به دیگران بیشتر است .
محقق ارجمند مرحوم نراقى در کتاب جامع السعادات مى نویسد:
مکرو نیرنگ از مهلکات بزرگ است ، زیرا آشکارترین صفت شیطان است و بیشترین سپاهیان او داراى این صفت مى باشند و گناه آن از گناه آزار رساندن به دیگران به صورت آشکار بیشتر است ، زیرا در آن حالت ، طرف مقابل با آگاهى از سوء قصد فرد مهاجم احتیاط مى کند و خود را در برابر او حفظ مى کند و چه بسا آزار او را دفع کند. اما فرد غافل ، احتیاط نمى کند زیرا گمان مى کند که این فریبکار حیله گر دوستدار و دلسوز اوست وبدین سان در لباس دوستى ومحبت در معرض آزار و نیرنگ او قرار مى گیرد.(4)
به طور خلاصه باید گفت که مکر و نیرنگ ، کیفرى دردناک را در دنیا و آخرت در پى خواهد داشت . خداوند متعال مى فرماید:
یخادعون الله والذین امنو وما یخدعون الا انفسهم و ما یشعرون . فى قلوبهم مرض فزادهم الله مرضا و لهم عذاب الیم ...(5)
آنان در برابر خدا و مؤ منان نیز دست به فریب زدند ولى جز خودشان را نخواهند فریفت در حالى که نمى دانند. در دلهایشان مرضى است که خدا بر آن مرضى دیگر مى افزاید و براى آنان کیفرى دردناک است .
...والذین یمکرون السیات لهم عذاب شدید و مکر اولئک هویبور.(6)...
وبراى آنان که با مکر و فریب کارهاى زشت مى کنند، کیفرى سخت خواهد بود و فریب آنان نابود خواهد شد.
و نیز مى فرماید:
...و لا یخیق المکر السى ء الا باهله فهل ینظرون الا سنه الاولین فلن تجد لسئه الله تبدیلا و لن تجد لسنه الله تحویلا.(7)
...و مکر زشت جز اهلش ، احدى را هلاک نخواهد کرد. آیا آنان جز سرنوشت پیشینیان انتظارى دارند؟ پس سنت خدا هرگز مبدل نمى شود و سنت خدا هرگز تغییر نمى پذیرد.